Edebiyatın bir işe yaraması şart mıdır? Bence hiç değildir ama çok işe yaradığı da muhakkaktır. Üzerine çok düşündüğüm bu soruyu kendine isim seçmiş bir kitap olduğunu öğrenince alıp okumam şarttı, yaptım.
Epey zorlu bir okuma olduğunu baştan söyleyeyim. Yazar son 60 yılın sosyoloji, antropoloji ve siyaset bilimi kuramlarına aşina olduğunuz ön kabulüyle yazıyor. Michel Foucault, Gilles Deleuze, Nancy Fraser, Chantal Mouffe gibi isimlerin ve tabii Marx’ın, Adorno’nun, Benjamin’in tezlerine dair bilgi sahibi olmak, Proust’u, Woolf’u, Baudelaire’i, Mann’ı, Flaubert’i, Ibsen’i biraz da olsa okumuş olmak lazım tadına varmak için.
Ben edebiyat teorisi okumayı pek sevmem aslında çünkü “her şeyi de yapısöküme uğratmasak olmaz mı ya” gibi bir yerde duruyorum, neyse ki Rita Felski yapısökümcü çıkmadı, şükürler olsun. Yapısökümcü eleştiriler üzerine akıl yürütüyor elbette ama metne teknik bakan eleştirmenlerin kaçırdığı / küçümsediği dört maddeye odaklanıyor asıl, fenomenolojiyi inkar edemeyiz diyor ve bence derdini çok iyi anlatıyor. Felski’nin edebiyatla kurduğumuz ilişkiye dair sıraladığı dört madde şöyle:
1. Tanıma: İngilizcesinden daha iyi anlaşılacak gibi; “recognition”. Hem bir kitapta kendimizi bulmak / tanımak, hem kitapla başkalarını tanımak hem de bir kamusal talep olarak “tanınmak” – bu bölümde Ibsen’in Hedda Gabler’i üzerinden anlattığı savı nefisti.
2. Büyülenme: Weber’in büyü bozumu kavramı üzerinden okurun kitapla kurduğu yeni bağlama gelip, büyü bozumunun eş zamanlı bir yeni büyülenme hali de yaratan / kurucu bir versiyonunu tanımlıyor, buna da bayıldım.
3. Bilgi: Bu bence en zayıf bölümdü, kurmacadan epistomolojik anlamda ne öğreniriz / nasıl öğrenirize dair.
4. Şok: Bugünün edebiyatının şokla kurduğu ilişki bize ne yapıyor, bu çağda yaşayan ve artık “şok bağımlısı” haline gelmiş bizler edebiyata neden hala şaşırırız, orada hangi mekanizma çalışır sorusu üzerine akıl yürüten son bölüm yine çok ufuk açıcıydı.
Zor ama çok iyi bir metin bence bu. Çok fazla kavram ve kuram içerse de yazarın konuşma diline yakın biçimde yazmış olması okumayı kolaylaştırıyor. Bu konuları didikleyenlerin ilgisini çekecektir. Arz ederim.
