Savaşın tek mantığının mantıksızlığı oluşuna dair okuduğum en unutulmaz metinlerden biri olacak Alexander Kluge’nin Halberstadt Hava Saldırısı: 8 Nisan 1945 kitabı. İnsana dair her şeyi (şiddet, dayanışma, itaat, ahlak, aşk…) barındıran ve bunların topunu sorgulatan pek acayip bir kitap bu.
Olay özetle şöyle; arka kapaktan alıntılıyorum: “8 Nisan 1945’te, Amerikan bombardıman filosuna, bulut örtüsü nedeniyle Alman hedeflerine geçici olarak ulaşılamayacağı bildirildi. Geri dönmek için çok geçti; bu yüzden iki yüzden fazla bombardıman uçağı mühimmatlarıyla beraber yakındaki Halberstadt’a yönlendirildi. Savaş ekonomisi ve stratejik açıdan önemsiz olan orta büyüklükteki Halberstadt, bu hava saldırısıyla neredeyse tamamen yok edildi ve o zamanlar on üç yaşında olan Alexander Kluge, şehrinin yanıp kül oluşunu izledi.”
Kluge bu metni olayın üzerinden çok zaman geçtikten sonra, ta 1977’de toparlamış. Metnin biçimi ziyadesiyle özgün, yayınevi “fragmantal rapor” diye tanımlamış, sanırım en isabetli tanımlama bu olacaktır sahiden. Tanıklıklar, fotoğraflar, belgeler, seneler sonra yapılmış röportajların metinleri, teknik analizler. Hepsini bir arada sunuyor yazar ve resim tamamlanınca başta da dediğim gibi meselenin mantıksızlığı iyice belirginleşiyor.
Örneğin bombardımanda yer alan askerlerden biriyle yapılmış bir röportaj var, “neden asıl hedefinize gidemeyeceğiniz anlaşılınca bombalarla geri dönmediniz veya boş bir araziye, ormana vs bırakmadınız” diye soruluyor, “bunlar çok pahalı bombalardı, ziyan mı etseydik” gibi bir cevap veriyor. Burada durup dakikalarca boşluğa baktım, savaşla ilgili yazılmış ve yazılacak milyonlarca cümleden çok daha fazlasını söylüyor çünkü bence.
Kitabın sonunda, -hala bir kitabını okuyamadığım- W. G. Sebald’ın da bir değerlendirmesi var metne dair. Kendisi de Hava Savaşı ve Edebiyat kitabında bu meseleyi didiklemiş, “yaşanılan dehşete ilişkin bir gerçeklik bilinci geliştirmeye çalışırken karşılaşılan otosansürü, bireysel ve kolektif hafıza kaybını irdelemiş”, bu sayede öğrendim.
Ezcümle: gerek içeriği gerek biçimi itibariyle okuması zor ama eşsiz bir metin bu.
