“Bu gece ‘son’ sözcüğünü yazdım, Celeste. Artık ölebilirim.”
Son 30 sayfasını hüngür şakır ağlamaktan ötürü bulanık bulanık gören gözlerimle zar zor tamamladım ama tamamladım. Marcel Proust’un son sekiz yılının neredeyse her anına eşlik etmiş, Kayıp Zamanın İzinde’nin yazım sürecine tanık olmuş, yalnızca yatılı hizmetkârı değil dostu ve sırdaşı da olmuş Celeste Albaret’nin anılarını sonunda okudum. Bir anlamda Proust’la vedalaşmak gibi de olacağını düşündüğümden kaç zamandır bekletiyordum kendisini. Tuhaf bir şey oldu benim için, hem bir tür kavuşma hem de bir tür veda oldu sahiden.
Proust’un ölümünden çok uzun zaman sonra, Albaret de artık epeyce yaşını almışken yazılmış bir metin bu. Yazar artık bir fenomene dönüşmüş ve hakkında asıllı asılsız bir sürü şey anlatılırken Albaret “yeter artık, onu ölmeden bir de ben anlatmalıyım” diyerek yazmış bu kitabı. Proust’a dair pek çok söylenceye yanıt veriyor, yaparken de sık sık “benim onu aklamak gibi bir maksadım yok, neden olsun, ben sadece doğruların bilinmesini istiyorum” diyor.
Sahiden de ikna edici yazdıkları ama tabii bilmiyoruz. Özellikle bir türlü aslını öğrenemediğimiz eşcinselliği konusunda çok katı bir pozisyon alıyor Albaret. Yeğeninin mektuplarını yayınlatırken eşcinselliğe dair kısımları sansürlediği iddialarıyla beraber düşününce bu kısımdan hala emin olamadığımı söylemem lazım.
Ama ne fark eder – bu kitap hayatımda okuduğum en sevgi dolu anlatılardan biri. Evet Proust’a, yazma pratiklerine, eseriyle kurduğu bağa, insanlara yaklaşımına, dünyayla kurduğu ilişkiye dair çok şey öğrendim ama bana asıl nüfuz eden bu iki insan arasındaki olağanüstü şefkatli ilişki oldu. Kimi zaman anne-oğul, kimi zaman baba-kız gibiler, roller değişmiş ilişki süresince ama birbirlerine duydukları sevgi hep bâki kalmış. İnsanların denkleri ya da üstleriyle değil, astlarıyla kurduğu ilişkilerin onlara dair en çok şeyi söylediğine inandım hep; Marcel Proust’un nihayetinde bir çalışanıyla böyle sahici ve sevgi dolu bir ilişki kurmuş olması da kendisine duyduğum hayranlığı katladı.
Nefis, nefis, nefis bir kitap. Teşekkürler, Madame Albaret. Her şey için!
