Geçtiğimiz yıl Jamaica Kincaid’in dilimize çevrilen ilk kitabı olan Annemin Otobiyografisi’ni okumuş ve çok etkilenmiştim, kendisinin öykü derlemesi olan Nehrin Dibinde çıkınca da hemen okuyayım dedim. Karayip asıllı Amerikalı yazarın yayınlanmış ilk kitabı bu. Bu şiirli öyküler ilk kez The New Yorker ve The Paris Review gibi dergilerde yayımlanmış ve sonradan derlenip bu isimle basılmış. Fakat temel bir itirazım var; bence bunlar öykü değil, anlatısal şiir denen kategoride metinler.
Kincaid’in insanı huzursuz eden açıklıkta ve keskinlikteki dili zamanla oluşmamış, onu anlıyoruz. Daha yolun başındayken derdi de, üslubu da belli ve netmiş. Epeyce müphem yazılmış metinler bunlar. Büyüme hikayeleri diyebiliriz ama neredeyse tamamına damga vurmuş bir anne-kız meselesi var ki diğer kitabından da gayet iyi biliyorum bu konuyla ilgili derdini, bir de bolca doğa tasviri.
Kitabın başındaki ilk öykü “Kız” kusursuz bence, üç sayfalık bir metin ancak bu kadar çarpıcı olabilir. Annesinin kızına verdiği öğütlerden oluşuyor öykü; çelişkili, öfkeli, sevecen, otoriter, ürkek öğütler – tamamı toplumun gözünde “makbul” bir kadın olması için. Sahiden çok iyi yazılmış bir metin bu.
Benzer temalar etrafında dolaşan diğer öyküler beni bu ilk öykü kadar vurmadı, Kincaid’in şiirimsi dili çok güzel olmakla beraber zaman zaman söyleyiş biçimi söylediklerinin önüne geçiyor gibi hissettim ama ilk metinlerde yazarların sık düştüğü bir hata bu; bir tür kendi üsluplarından sarhoş olma hali. Gecede ve Annem öyküleri de çok güzel, özellikle Annem’i çok sevdim, Gecede ise bir öyküden çok imgeler bütünü gibi ama insanı bir rüyanın içine sokuyor adeta.
Ama dediğim gibi, öykülerin genel konusuzluğu takibi güçleştiriyor biraz. Şiirimsi öyküden çok öykümsü şiir gibiler daha ziyade, yani çok güzel yazılmış ama konusu, karakteri olmayan metinler; imgeler, tasvirler çok ağırlıkta ve insan bir noktadan sonra kopabiliyor metinden.
Ezcümle, bir Annemin Otobiyografisi olamadı benim için ama Kincaid’in başka eserleri çevrildikçe okumaya devam edeceğim muhakkak. Çevirmek demişken de – Seda Çıngay Mellor çevirisi her zamanki gibi kusursuz.
