İran asıllı Amerikalı yazar Kaveh Akbar’ın Şehit!’i, geçtiğimiz yılın en çok konuşulan kitaplarından biriydi malum. Akbar 1989 doğumlu ve bu da bir ilk roman, önce onu belirteyim ve bir ilk roman için çok iyi olduğunu da ekleyeyim.
Cyrus Şems isimli bir gencin öyküsünü okuyoruz. Bebekken babasıyla İran’dan Amerika’ya göçmüş, annesiz büyümüş, hayata da pek tutunamamış, uzun süre alkol ve uyuşturucu bağımlısı olarak yaşamış biri Cyrus. Annesinin Amerikan ordusu tarafından vurulan bir yolcu uçağında (bu olay gerçek, 1988’de yaşanmış ve 290 kişinin ölümüyle sonuçlanmış) ölmüş olmasının anlamsızlığı tüm hayatına damga vurduğu için bolca ölüm ve şehitlik kavramı üzerine düşünüyor. Yani aslında kitabın temel sorusunun “ölümün anlamlı olanı var mıdır?” olduğunu söylemek yanlış olmaz. Bu soruyu odağına alan ve kime neye göre şehit diyebileceğimizi sorgulayan bir kitap yazmaya girişiyor Şems, biz de onun bu yolculuğunu izliyoruz. Hayatı boyunca uğradığı adaletsizliğe odaklanmış bir insanın perspektifinin değişmesine, dönüşmesine şahitlik ediyoruz.
Kitap çok akıcı, insan büyük bir merakla okuyor, kurgu da epeyce sürprizli. Yazarın dili süssüz ve sade ama zaman zaman oldukça şiirli. (Bu noktada çevirmen Berkan M. Şimşek’e de teşekkürlerimi ileteyim, sahiden kusursuz bir çeviri bu, tek bir tane kulağımı tırmalayan kelime olmadı koca metinde.)
Ancak! Bir ancak’ım var. Kitabın sonunda karakterlerden biri Cyrus’a “siz Amerikalılar” diye hitap ediyor, Cyrus şaşırıyor ve fakat sonra hak veriyor, “evet, ben Amerikalıyım sahiden” diyor – hah, işte ben de bunu yazara söylemek istiyorum; çok Amerikalısınız sayın Akbar. Kitaba sinmiş bir Amerikalılık var; bir tür öforiyle karışık bir yüzeysellik olarak tanımlayabilirim sanırım. Yazarın akıl yürüttüğü konu, anlamla adalet arasında kurduğu ilişki muazzam ama metin bir türlü istediğim ölçüde derinleşip zenginleşemedi, bu da beni üzdü çok. Bir ilk roman olduğu için de olabilir şüphesiz bu ama bana tam bir Amerikalı yaklaşımı gibi geldi, özellikle tüm hikayenin sonu aydınlanmaya varan bir içsel yolculuk olarak anlatılması bu duygumu besledi gibi.
Yine de severek okudum, arz ederim.
